dünyanın ən sirli, ən gizli və xərcləri həddindən artıq yüksək olan təyyarəsidir. ilk dəfə 90-cı illərin sonlarında ortaya çıxan bu təyyarə ilə bağlı dünyanın hər yerində yüksək bir maraq vardır ki, bu da səbəbsiz deyildir, çünki b2 xarici görünüş olaraq, təchizat olaraq dünyada bu günə qədər icad edilmiş ən fərqli təyyarədir.
1950-60-cı illərdə sovetlərlə yaşadığı gərginliklərin nəticəsində u 2 tipli casus təyyarəsindən 2 ədəd itirən amerika, bu kəşfiyyat problemini həll edə bilmək və düşmənə qarşı hava üstünlüyünü əldə etmək üçün çox radikal həll yollarına baş vurur. 60-lı illərin sonunda ilk dəfə görünməz təyyarələr fikri ortaya atılmağa başlandı. yəni radarda görülə bilməyən kəşfiyyat təyyarələri. daha irəliləyən dönəmlərdə isə yenə eyni formada düşmən radarlarının tuta bilməyəcəyi, hava hücumundan müdafiə sistemlərinin vura bilməyəcəyi özəl hücum təyyarələri konsepti üzərində işlənməyə başlandı.
bu konsept çalışmalarının ilk etapında, 70-lərin sonunda f 117 night-hawk ortaya çıxdı.80-lərdə isə seri istehsala keçdi. işin umbay tərəfi dünya bu təyyarənin varlığından 90-larda xəbər tutdu -*. bəzi iddialara görə bu təyyarələr ilk etaplarda sovet hava sərhəddləri daxilində yoxlanıldılar. bəzi nöqtələrdə sovet hhm-lərinin görə biləcəyi formada istifadə edildilər, amma rus hhm sistemləri bu təyyarənin uçuşlarından xəbər tutmadılar.
təyyarələrin bu özəllikləri amerika müdafiə nazirliyinin çox xoşuna gəlmişdi. f 117-nin olayından amerikan senatı çox təsirlənmişdi və (belə deyək) nazirliyin başqa çözümlərə getməsinə səbəb oldu. f 117lər uğurlu idi, rahat idarə edilirdi və həddindən artıq dəyərli idilər, amma tutumu son dərəcə aşağı idi, sadəcə 2 ədəd bomba daşıya bilirdi və uçuş mənzili son dərəcə qısa idi.
80-ci illərdə amerikan ordusu çox daha uçuq fikirlərə baş vurdu. nighthawk-ın daha böyüyü. bir f 117 kimi görünməz, bir b 52nin daşıdığı qədər bomba daşıya bilən və bunu minlərlə km uzaqdakı hədəfləri vurmaq üçün istifadə edilə bilən fantastik bir təyyarə proyektinə dönüşdürməyə qərar verdilər. bu arzunun nəticəsində də 80-lərin başında bir proyekt üzərində işlənməyə başlanıldı. detallar haqqında təbii ki heç bir məlumat yoxdur. 1984-cü ildə də Northrop Grumman şirkəti, amerika ordusu üçün uzun mənzilli, ağır bombardman təyyarəsini düzəltmək haqqını əldə etdi. bundan sonrası üçün isə heç bir bilgi yoxdur. rəqib prototipdən tutmuş, başqa namizəd şirkətlərə qədər hər şey ciddi bir gizlilik içərisində aparılmışdır. 1984-cü ildə northop grumman çirkəti müqaviləni imzaladı və sadəcə 4 il kimi qısa bir müddətdə ilk prototipi nümayiş etdirdi. təyyarənin ilk prototipi dekabr 1988-ci ildə texasda üzünü göstərdi və yenə çox qısa bir müddət ərzində, iyun ayında ilk uçuşunu etdi.uğurlu testlərdən sonra təyyarə seri istehsala girdi. amerika hava qüvvələri b 2-dən çox məmnun qalmışdı və başlanğıcda 236 ədəd sifariş verilmişdi. fikir isə belə idi ki, 1950-lərdən bu yana yayğın şəkildə istifadə olunan b 52 bombardman təyyarələrinin yerini yeni nəsil b 2-lər alacaqdı. amma 1989-cu ilə gəldiyimizdə, daha doğrusu seri istehsala başlanıldığı dövrdə büdcədə kəsintilər başladı. b 2-lər çox baha təyyarələr idi, dönəmin valyutası ilə bir b 2 təyyarəsi üçün gərəkli pul miqdarı 400 milyona yaxın idi. üstəlik soyuq savaş da bitmək üzərə idi, sovetlər çöküşə doğru gedirdi. bunları nəzərə alaraq bəzi abş konqresi üzvləri bu qədər bahalı təyyarədən 200 ədəd istehsal etməyə bizim nə ehtiyacımız var deyə təbii olaraq sorğulamağa başladılar.
təyyarədən 80 ədəd sifariş verilməsinə qərar verildi, arxasınca isə bir az daha sıxldı və cəmi 21 ədədə düşürdüldü say. say 200-dən 20-ə düşdükdə isə təyyarənin birim maliyyəti tavanlara vurdu. ilk başlarda 200-dən çox istehsal edilməsi nəzərdə tutulan təyyarənin maliyyəti 300-400 milyon arası dəyişərkən, say azaldıldığından təyyarənin birim xərci 2 milyard dollara qədər qalxdı. sırf elə buna görə b 2 dünyanın ən bahalı təyyarəsi idi. təyyarə 80-90-lı illərin ən yüksək hava texnologiyalarını özündə barındırırdı, amma təyyarənin belə baha olmasının əsas səbəbi həddindən artıq az sifariş edilməsində yatırdı. ki hərbi anlayışlarda da bu təbiidir ki, bir silahdan nə qədər çox istehsal etsəniz qiyməti o qədər aşağı olacaqdır.
amerika hhq üçün 1989-1997 illəri arasında cəmi 21 ədəd b 2 təyyarəsi düzəldildi. və 90-cı illərin ikinci yarısından etibarən bu təyyarələr amerikan ordusunun qatıldığı bütün hərbi təlimlərdə aktiv rol aldı. əfqanıstan və iraq əməliyyatlarında aktiv şəkildə istifadə edildilər. amma orda işlədilmələri də çox gərəksiz idi, çünki nə əfqanıstanın nə də iraqın belə bir təyyarəni vura biləcək bir gücü yox idi. bu təyyarələr həmçinin kosovoda serblərə qarşı da istifadə edildi. amma amerika həm təyyarəni test etmək, istifadə etmək həm də gövdə göstərisi üçün bu əməliyyatlara girişdi. hərçənd buna ehtiyac belə yox idi çünki b 2-lər həqiqətən də dünyanın o günə qədər qarşılaşdığı ən qeyri-adi təyyarə idi.
bir anekdota görə, bu təyyarəənin texasdakı test uçuşları zamanı, texas əyalət polislərinə hər gün ufolarla bağlı zənglər gəlirmiş -*
təyyarənin istehsalı ilə mə.ğul olan mühəndislər özlərinə qartalları və şahinləri örnək almışdır. ümumiyyətlə təyyarənin geometrik anlamda çox meta-fiziki bir quruluşu olduğunu baxsaq görə bilərik.
texniki özəlliklərini sıralayıram.
heyət: 2 nəfər
motorlar: 4 ədəd general electric f-118-ge-100 turboventilator, dartı qüvvəsi= 76,80 kn
qanad açıqlığı: 52,29 m
uzunluq: 20,98 m
hündürlük: 5,17 m
ağırlıq: 152,1 ton
maksimum sürət: subsonik, 1040 km/saat
mənzil: 11,700 km, (max silah yükü ilə 9200 km, tək yanacaq doldurma ilə 18000 km)
maksimum uçuş yüksəkliyi: 15,200 m
silah təchizatı: 18000 kq bomba, nüvə və ya konvensional bombalar
bəzi qaynaqlara görə təyyarənin havadan havaya özünü müdafiə füzələri olduğu da iddia edilir. amma isbat edilməyib.
ilk uçuşunun üstündən təxminən 30 il keçməsinə baxmayaraq təyyarə haqqında bilgilər çox azdır.
heç bir yanacaq doldurma təyyarəsi olmadan bir b 2 təyyarəsi dünyanın demək olar ki hər yerinə hücum edə və geri qayıda bilər. ümumiyyətlə təyyarənin istehsal məqsədlərindən biri də bu idi.
təyyarənin hər qanadında 6 ədəd kompüter tərəfindən idarə olunan hərəkətli flatlar yer alır ayrıca gövdənin müxtəlif yerlərində reaktiv hərəkəti təmin edən motorlar yerləşdirilmişdir. bu cihazlar kompüter tərəfindən idarə olunur və nə qədər ilk baxışdan mümkünsüz görünsə də b 2-ni havada düz bir vəziyyətdə tutmağı bacarırlar.
b 2-lər dünyanın hər yerinə yayılmış amerika hərbi bazalarında enmirlər. bəzi istisna hallarda gövdə göstərisi üçün enə bilərlər (hətta incirlik hava üssünə də enmişlikləri vardır). b 2-lərin ana bazaları dünyada sadəcə iki ədəddir. bunlardan biri təbii ki amerika, texasdakı hava qüvvələri bazası, digəri isə hind okeanının tam mərkəzində yerləşən diego garcia hava qüvvələri bazasıdır.
buradadır
dünyanın ən əlçatmaz nöqtələrindən biridir və çoxmillətli bir dövlət üçün ən ideal baza ərazisidir. ən yaxın quru parçası ilə arasında 2500 km məsafə vardır. ayrıca təxmin etdiyimiz kimi heç bir donanma gücünün səssizcə yanına yaxınlaşa bilməyəcəyi bir yerdir.
amerika ordusunun əlində qaynaqlara görə 21 ədəd b 2 olmasına baxmayaraq hal hazırda amerika hərbi hava qüvvələri bunu qəbul etmir. çox bahalı olduğu üçün amerika konqresi bu təyyarələrin istehsalına isti baxmadı, lakin amerika ordusu da bu təyyarədən heç vaxt vaz keçmədi. son illərdə senatoya fikirlərini qəbul etdirmə yolunda irəliləsələr də bütün hərbi texnologiyalar kimi b 2-lər də artıq yerini yeni nəsil texnologiyalara buraxmaq üzərədir. eyni zamanda "görünməz döyüş təyyarələri"nin ömrü bir az qısa sürür, işlətmə xərcləri və qiyməti olduqca yüksəkdir. f 4-lər kimi 50-60 il yaşaya bilmirlər.
son illərdə b 2-ə yeni bir alternativ olan, daha da doğrusu yeni nəsil b 2-lər olan b 21 adı verilən bir prototipdən danışılır. bu təyyarələr böyük ehtimal ya insansız, ya da həm insanlı həm insansız olacaq yönündə iddialar var.
qaynaqlar:
link 1
link 2
link 3
link 4
link 5
link 6